اما در همین حال هوشنگ ضیایی استاد دانشگاه که مدیر پروژه انتقال گوزن زرد به جزیره اشک در ارومیه بوده است ضمن مطلوب خواندن این اقدام محیط‌زیست می‌گوید: آنچه امروز حیات این‌گونه کمیاب را تهدید می‌کند وجود گاومیش، گاو و دام در این مناطق است، این در حالی است که به دلیل کمبود نیروی حفاظتی، امکان قطع درختان منطقه و تبدیل اراضی آن به زمین کشاورزی نیز وجود دارد که خود تهدیدی بزرگ برای حفظ گوزن زرد محسوب می‌شود.
وی در گفت‌وگو با همشهری در خصوص تاریخچه گوزن زرد افزود: برای نخستین‌بار در اوایل دهه 40 شش گوزن از منطقه حلوه در کرخه گرفته و به باغ‌وحش تهران و سپس به دشت ناز ساری منتقل شد. البته در همان آغاز، رئیس کمپانی اپل آلمان که در نزدیکی فرانکفورت باغ‌وحش خصوصی داشت و گونه‌های نادر حیات‌وحش را در آنجا نگهداری می‌کرد گروهی را به ایران فرستاد و آنها تلاش کردند تا با تفنگ بیهوشی این گوزن را زندهگیری کنند اما موفق نشدند. در نتیجه 2 نوزاد نر و ماده را از افراد محلی در خوزستان خریداری کرده و به آلمان بردند و این اولین زندهگیری گوزن زرد بود.
ضیایی درباره سرنوشت این گوزنها گفت: در دهه 50 طی بازدیدی که از آلمان و از باغ‌وحش خصوصی اپل داشتم از این جفت گوزن یک گوزن ماده بوجود آمده بود اما متاسفانه گوزن نر مرده بود و از همین‌رو، آنها یک گوزن نر درخواست کردند و در همان جا بود که ما دریافتیم این‌گونه جانوری از ارزش بسیار بالایی برخوردار است به طوری که آن روز ارزش هر گوزن 100هزار دلار تعیین شده بود، چرا که این تصور بود که گوزن زرد گونه‌ای است که قبلاً منقرض شده است.
ضیایی افزود: در سال 54، تعداد 7 گوزن از آلمان به ایران منتقل و در دشت ناز ساری رها کردیم اما از آنجایی گمان می‌رفت که این گوزنها از اختلاط با گوزن اروپایی بوجود آمده باشند و نژادشان ناخالص باشد آنها را جدا و به سمسکنده در ساری منتقل کردیم.
این پژوهشگر ارشد محیط‌زیست در ادامه گفت: در اوایل دهه 60 نزدیک به 50 راس گوزن زرد با کمک نیروی هوایی طی 5 پرواز C130 از دشت ناز به جزیره اشک در ارومیه و زردلان کرمانشاه و جزیره کیش منتقل کردیم که در کرمانشاه نتیجه مطلوبی نداشتیم چرا که امکانات و تجهیزات لازم برای پیگیری از این گوزنهای رها شده وجود نداشت. تعدادی نیز به جزیره کیش منتقل شد که در آنجا هم رشد مناسبی نداشتند.
به گفته وی تعدادی از این گونه جانوری در کرخه خوزستان وجود داشت که در زمان جنگ به دلیل واقع شدن این منطقه بین نیروهای ایرانی و عراقی و نیز به دلیل سیلابهای متعدد به طور کلی نابود شدند. از همین‌رو، پس از عقب‌نشینی عراق از منطقه تعدادی گوزن در منطقه کرخه رها کردیم البته پیش از این و از قدیم نیز تعدادی گوزن در منطقه دز وجود داشت که احداث مجتمع‌های کشت و صنعت و دام باعث کاهش تعداد آنها گردید.
وی با اشاره به عزم سازمان حفاظت محیط‌زیست برای انتقال گوزن زرد از آذربایجان غربی به خوزستان گفت: با توجه به اینکه ژن خالص در دز وجود دارد و بقیه گوزنهای موجود از نسل همان 6 گوزنی است که از آلمان به ایران آورده شده و از نظر ژنتیکی ضعیف هستند، بهتر است یک گوزن نر از منطقه دز گرفته شود تا در آمیزش با چند ماده، خون جدیدی در گوزنها پدید آید و از این طریق نژاد خالص گوزن زرد تکثیر شود.
مشکلات موجود برسر راه حفظ حیات گوزن زرد
ضیایی درباره مشکلات موجود بر سر راه حفظ این گونه نادر خاطرنشان کرد: گوزن‌هایی که در جزیره اشک دریاچه ارومیه رها شده‌اند به دلیل آنکه در منطقه طعمه‌گیر و همچنین شکارچی متخلف نبود در زمانی اندک رشد کردند و در حال حاضر جمعیت این گونه متجاوز از 250 راس گزارش شده که این تعداد برای جزیره اشک بسیار زیاد است، هر چند که در این جزیره یک چشمه آب وجود دارد و 2 منبع جدید آب نیز در این منطقه ساخته‌ایم با این همه منابع آبی و پوشش گیاهی کافی برای تغذیه این تعداد گوزن وجود ندارد.
بر همین اساس سازمان تصمیم گرفته است تعدادی از این گوزنها را در مناطق دیگری از جمله یاسوج و کرخه رها کند.
اما پیش از هر کاری ضروری است مناطق مورد نظر حصارکشی شود؛ ضمن آنکه باید تمهیدات لازم برای مقابله با تهدیدهای دیگر فراهم آید، بویژه آنکه در منطقه کرخه معادن متعدد شن وجود دارد که به دلیل برداشت پی‌درپی، درختان و پوشش گیاهی را در معرض تخریب و نابودی قرار داده است.
افزون بر این، با احداث سد کرخه، به نظر می‌رسد آب منطقه کاهش یافته، بنابراین باید پیش از هر چیز موانع و تهدیدها از سر راه برداشته شود تا این انتقال و رهاسازی با موفقیت همراه باشد.
ضیایی می‌گوید: از آنجایی که منطقه دز در کنار چغازنبیل قرار گرفته، این منطقه از قابلیت مطلوبی برای اکوتوریسم برخوردار است؛ قابلیتی که با تدبیر می‌تواند در حفظ حیات‌وحش و گونه‌های گیاهی و جنگلی منطقه کارساز باشد.
بویژه آنکه جنگل‌های این منطقه بازمانده جنگل‌هایی است که با توجه به مستندات تاریخی، بسیار انبوه بوده است و از همه مهمتر این منطقه زیستگاه شیر آسیایی بوده است به طوری که در قدیم شیر آسیایی در منطقه کرخه در دستجات 3 الی 5 تایی رویت شده است.
از این‌رو، انتظار می‌رود با حصارکشی و ازدیاد گوزن زرد در این منطقه، شرایطی فراهم بشود که بتوان شیر آسیایی را نیز به این منطقه باز گرداند.
